Z chemicznego punktu widzenia woski należą do grupy lipidów. Są to estry wyższych monokarboksylowych kwasów tłuszczowych i wyższych monohydroksylowych alkoholi. Składnikami wosków są również węglowodory, wolne kwasy tłuszczowe oraz wolne alkohole. Woski odznaczają się wyższą niż tłuszcze temperaturą topnienia, trudniej ulegają jełczeniu i są od nich trwalsze. Biologiczna rola wosków w przyrodzie polega na ochronie roślin i zwierząt przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych. U człowieka woski znajdują się w płaszczu tłuszczowym warstwy rogowej naskórka. Ich rola polega na regulowaniu procesów wchłaniania oraz przenikania do skóry składników rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach. Pomagają tym samym w utrzymaniu optymalnego nawilżenia skóry.
W kosmetologii znalazły zastosowanie przede wszystkim woski zwierzęce, roślinne oraz mineralne, choć coraz częściej mówi się również o woskach syntetycznych.
Najpopularniejszy w kosmetykach jest wosk pszczeli, wytwarzany z miodu lub cukru przez kilkudniowe pszczoły robotnice. Wosk służy pszczołom do budowy plastrów, w których przechowywane są ich młode oraz magazynowany jest miód. Skład wosku pszczelego jest zmienny i uzależniony od źródła pochodzenia. Wosk pszczeli wykazuje właściwości lecznicze dzięki karetonoidom i nienasyconym kwasom tłuszczowym, dlatego dobrze działa na schorzenia skóry, stany zapalne dróg oddechowych oraz zakażone rany. W kosmetyce jest stosowany jako emulgator w kremach i maściach. Ponadto używany jest w celu utrzymania lepkości i elastyczności pomadek do ust, a także jako wosk do depilacji. Świece, które powstają na bazie wosku pszczelego mają właściwości jonizujące powietrze, eliminujące promieniowanie elektromagnetyczne oraz neutralizujące dym papierosowy.
W przemyśle kosmetycznym używa się również wosku wielorybiego, tzw. olbrotu. Jest to półpłynna substancja, gromadząca się nad prawym przewodem nosowym kaszalota, która po zetknięciu się z powietrzem zastyga, tworząc białą, łamliwą, twardą masę o perłowym połysku. Olbrot jest doskonałym emulgatorem w kremach i maściach, ponieważ wchłania dużo wody. Do wosków pochodzenia zwierzęcego zalicza się także lanolinę, którą otrzymuje się podczas oczyszczania wełny owczej. Jest to żółta, miękka i pozbawiona zapachu wydzielina gruczołów łojowych owiec, która nie rozpuszcza się w wodzie, ale ją chłonie. Skład lanoliny może się zmieniać w zależności od pochodzenia oraz sposobu otrzymywania. Pod względem chemicznym lanolina przypomina naturalną wydzielinę gruczołów łojowych człowieka. Stosowana jest do produkcji kremów dla sportowców, zawierających w postaci emulsji około 75% wody. Lanolina ułatwia również rozprowadzanie pomadek do ust.
Z kolei do wosków pochodzenia roślinnego zalicza się wosk palmowy (tzw. wosk karnauba), pozyskiwany z liści palmy brazylijskiej. Surowy wosk karnauba jest żółtobrunatną albo szarozieloną masą o zapachu kumaryny. Oczyszczony i wybielony nie pachnie. Wosk karnauba tworzy twarde niejełczejące podłoże w temperaturze topnienia 78-85oC. Ponieważ łatwo się rozsmarowuje, stosowany jest w kremach. Inny wosk pochodzenia roślinnego to wosk kandelila, pozyskiwany z liści i łodyg kaktusów, występujących w północnym Meksyku. Jest to krucha szarobrązowa substancja rozpuszczalna w gorącej terpentynie. Jego zastosowanie jest takie samo jak wosku karnauba.
Woski pochodzenia organicznego to między innymi cerezyna i wosk montanowy. Cerezyna to rafinowany wosk ziemny tworzący mieszaninę węglowodorów międzycząsteczkowych. Substancja ta jest biała lub bezbarwna, bezwonna. Nie rozpuszcza się w wodzie, ale rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych. Cerezyna jest stosowana w produkcji pomadek do ust, masek parafinowych oraz wosków do depilacji. Natomiast inny wosk organiczny, wosk montanowy, powstaje po ekstrakcji bogatych w woski gatunków węgla brunatnego. Jest to mieszanina wolnych kwasów i alkoholi woskowych oraz estrów, węglowodorów i substancji żywicznych. Wosk ten ma barwę białożółtą. Stosowany jest do produkcji kredek i ołówków do ust oraz dezodorantów w sztyfcie.
Żródło: Majcher-Kozieł M., Woski – naturalne składniki kosmetyków. „Chemia w Szkole” 2007 nr 3, s. 16-18.
Dodaj komentarz