Śmierć ostatniego z rodu Piastów – Kazimierza Wielkiego, przerwała chwilowo działalność Uniwersytetu. Jednak już kilka lat po tym wydarzeniu rozpoczęły się przygotowania do odnowienia Wszechnicy Krakowskiej. Prace nad odnowieniem były wspólnym dziełem kilku ugrupowań , a mianowicie : praskich mistrzów polskiego pochodzenia, wśród których znajdowali się i Czesi bliżej wiążący swe losy z Polską; światłych mieszczan, głównie krakowskich; wyższego duchowieństwa i dworu królewskiego, przy wybitnym wkładzie osobistym królowej i króla. Lata 1390-1400 wypełnione były szeregiem poczynań zmierzających do reorganizacji uczelni. Podstawowym elementem tej odnowy był wpływ powołanego do życia w roku 1348 przez cesarza Karola IV Uniwersytetu w Pradze. Uczelnia ta pod koniec XV wieku zdążyła wykształcić poważną grupę uczonych pochodzenia polskiego, którzy wraz ze związanymi z nimi Czechami działali na terenie Krakowa. Do grupy tej należeli: wychowanek i profesor teologii Uniwersytetu Praskiego, późniejszy rektor i organizator Uniwersytetu w Heidelbergu, od 1405 roku biskup Wormacji, od 1409 legat papieski na Niemcy- Mateusz z Krakowa, Mikołaj Gorzkowski , Jan Szczekna, Hieronim z Pragi, Stanisław ze Skarbimierza i biskup krakowski Piotr Wysz.
Pierwsze wzmianki na temat odnowionego uniwersytetu pojawiły się w trzech mowach wygłoszonych przez magistra atrium i nauczyciela szkoły katedralnej na Wawelu- Bartłomieja z Jasła (pierwsza z roku 1390) . Z jego przemówień jasno wynikało że staraniem wielu ludzi z niższych stanów ale z wyższym wykształceniem Studium stopniowo rozwija się. Duże nadzieje z rozwojem wyższego ośrodka naukowego w Krakowie Bartłomiej z Jasła pokładał także w osobie króla polskiego Władysława Jagiełły. Uważał to wręcz za jego obowiązek wobec przywileju nadanego przez jego poprzednika -Kazimierza Wielkiego. Poza tym twierdził on że placówka naukowa tak wysokiej rangi przyczyniłaby się do wykształcenia wielu prawników i filozofów którzy służyliby królowi swoimi radami w sprawach dotyczących rządzenia państwem. Sam Jagiełło rozumiał potrzebę istnienia i funkcjonowania Uniwersytetu jednak ówczesne położenie państwa polskiego (zagrożenie militarne wynikające z sojuszu Witolda z Krzyżakami) wpływało na fakt iż królowi trudno było podjąć decyzję dotycząca odbudowy Studium. Dlatego tez na początku uzyskano tylko ogólną obietnicę królewską dotyczącą czynnego udziału w odbudowie i finansowaniu Wszechnicy Krakowskiej.
W 1391 roku pojawiły się plany utworzenia Wydziału Teologicznego przy Uniwersytecie Krakowskim. Do powstania tegoż wydziału w znacznej mierze przyczynił się doktor padewski i administrator diecezji krakowskiej – Piotr Wysz. Zjednał on dla sprawy rozbudowy Studium królową Jadwigę. Jako jeden z najistotniejszych argumentów podał potrzebę kształcenia w teologii Litwinów. W 1396 roku królowa Jadwiga wraz z mężem Władysławem zwrócili się z prośbą do papieża Bonifacego IX o pozwolenie na otwarcie przy Uniwersytecie Krakowskim Wydziału Teologicznego. W wyniku starań królewskiej pary już w rok później 11 stycznia Studium zostało wzbogacone o nowy wydział.
Rok 1400 stał się rokiem przełomowym w rozwoju Uniwersytetu. Rok wcześniej w wyniku gorączki połogowej umiera Królowa Jadwiga. Pozostawia po sobie testament w którym wszystkie swoje pieniądze, szaty i klejnoty przeznacza na odnowienie Studium. Egzekutorami testamentu zostali : Piotr Wysz i kasztelan krakowski Jan Tęczyński, którzy jak najszybciej przystąpili do wykonania ostatniej woli zmarłej królowej. Z pozostawionego przez nią funduszu zakupili pod budowę domów dla Kolegium Królewskiego i Kolegium Jurystów posiadłość Stanisława Pęcherza z Rzeszotar. W rok po śmierci Jadwigi Kolegium Królewskie było gotowe na tyle że można w nim było prowadzić zajęcia uniwersyteckie.
22 lipca 1400 król uroczyście ustanowił Collegium almae universitatis Studii Cracoviensis. Odnowiony uniwersytet miał służyć trzem celom: chrystianizacji Litwy, służbie Rzeczypospolitej ( dostarczeniu państwu wysoko wykwalifikowanych pracowników kancelaryjnych i dyplomatycznych)., a także podniesieniu kultury umysłowej w Polsce.
24 lipca pierwszy rektor Studium, którym został Stanisław ze Skarbimierza, rozpoczął wpisy na Akademię Krakowską. Na początku listy znaleźli się członkowie honorowe i dobrodzieje uniwersytetu : król Władysław Jagiełło , biskup Piotr Wysz , magister atrium Mikołaj Kurowski, Jan Tęczyński, oraz Klemens z Moskarzewa. Rokrocznie dopisywano na karcie kolejnych dobrodziejów i protektorów Studium. Znaleźli się tam między innymi: fundator kolegiator Jan Szafraniec; przyszły rektor, scholastyk magister Otto Marcinowic a także przyszli nadawcy książek : pleban Krystyn z Wodnik i Mikołaj syn Andrzeja z Bystrej.
26 lipca 1400 rektor krakowski w swojej wielkiej mowie inauguracyjnej przedstawił obszernie zarówno ideę Uniwersytetu, jak tez program naukowy który miał być tam realizowany. Posługując się motywami z Apokalipsy, porównywał Akademię do tronu boskiego. Mówił że jest ona założona powagą papieża, którego przedstawicielem jest biskup. Stąd tez winna ona zawsze występować w obronie Kościoła. Jednakże rektor równie mocno podkreślał i cele państwowe: Uniwersytet powinien bowiem przynosić pożytek królestwu polskiemu, uświetniać majestat królewski.
Dużym wzmocnieniem Studium był przywilej fundacyjny nadany przez króla Władysława Jagiełłę. Był to akt prawny stanowiący podstawę bytu Wszechnicy Królewskiej przez najbliższe stulecia. Zredagowany został przez notariusza królewskiego Mikołaja Trąbę z Sandomierza, pod nadzorem Mikołaja Kurowskiego i Klemensa Moskorzewskiego. Zawierał postanowienia dawnego przywileju Kazimierza Wielkiego. Gwarantował wolność od ceł i ochronę przyjezdnych studentów, zabezpieczenie ich przed wyzyskiem i rabusiami, sadzenie członków Uniwersytetu według prawa rzymskiego i zatwierdzanie egzaminów i stopni naukowych przez kanclerza królewskiego. Dokument ten wprowadzał też zmiany do postanowień przywileju kazimierzowskiego:
– jako główny cel fundacji przedstawiał pełne schrystianizowanie Litwy
– obdarzał dom przy ulicy Świętej Anny przeznaczony na lektoria uniwersyteckie i mieszkania mistrzów pełnym immunitetem i prawem azylu
– nadawał profesorom kolegiatom pensję 100 grzywien rocznie, pobieraną z cła krakowskiego z klauzulą zabezpieczająca terminową wypłatę
-zatwierdzał szczegółowe statuta Studium, uchwalone na wzór innych uniwersytetów europejskich
– mianował biskupa konserwatorem Wszechnicy i oddawał w jego ręce dysponowanie dochodami, wyznaczanie płac profesorskich i mieszkań w kolegium.
Dodaj komentarz