Norton Commander

INFORMACJE OGÓLNE

Norton Commander (NC) jest menedżerem plików, programem do zarządzania plikami i katalogami w systemie DOS i Windows. Napisany został przez Johna Sochę i firmowany przez Peter Norton Computing, skąd jego nazwa. Jest to program bez wątpienia najbardziej popularny i najchętniej stosowany przez przeciętnego użytkownika. Czynności wykonywane przez NC odpowiadają w większości czynnościom wykonywanym przez sam system MS-DOS, jednak podstawowa różnica polega na tym, że NC wykonuje te czynności łatwiej i przedstawia ich wyniki czytelniej. Umożliwia on między innymi: pełną obsługę plików i folderów, ich kopiowanie, przenoszenie oraz usuwanie; wyświetlanie informacji o obiektach w systemie (folderach i katalogach); formatowanie oraz kopiowanie dyskietek; transfer plików pomiędzy komputerami; zarządzanie plikami skompresowanymi; korzystanie z zasobów sieciowych. Korzystanie z niego sprowadza się do naciskania klawiszy oznaczonych strzałkami, klawisza Enter oraz klawiszy funkcyjnych od F1 do F10. Program jest zapisany w pliku o nazwie NC.EXE i uruchamiany za pomocą polecenia NC. Jest programem nakładkowym, czyli stale rezydującym w pamięci. Korzystając z niego można wykonywać także inne programy; trzeba jednak pamiętać, że pamięć, dostępna w tym czasie dla użytkownika, jest znacznie zmniejszona. NC jest usuwany z pamięci dopiero wówczas, gdy użytkownik kończy pracę pod jego kontrolą.

Norton Commander jest dostępny także w innej wersji, zapisywanej w pliku NCSMALL.EXE. Uruchomienie go poleceniem NCSMALL powoduje wprowadzenie do pamięci nakładki zajmującej tylko 11 KB. Należy jednak zaznaczyć, że podczas wykonywania niektórych działań program musi korzystać z informacji zapisanych w pliku NC.EXE. Efektywne wykorzystanie go w wersji NCSMALL jest zatem możliwe tylko wówczas, gdy pliki są zapisane na dysku stałym.

Na dysku, oprócz plików NC.EXE i NCSMALL.EXE , mogą znajdować się dodatkowe pliki, z których program korzysta. Noszą one nazwy: NC.INI, NC.EXT, NC.MNU i DIRINFO. Mogą też występować pliki :DEMO lub NCDEMO, które demonstrują sposób działania programu. Praca z NC może odbywać się w jednym z trzech następujących trybów:
– W ramach okien wyświetlonych na ekranie można przeglądać zawartość katalogów, zmieniać aktualny katalog oraz inicjować wykonywanie poleceń systemu DOS, plików wsadowych i programów użytkowych. Korzysta się przy tym z klawiszy ze strzałkami i klawisza Enter.
– Naciskając odpowiedni klawisz funkcyjny (F1,…,F10) można wykonywać podstawowe działania na plikach (kopiowanie, usuwanie, zmianę nazwy, tworzenie katalogów) oraz oglądać i zmieniać ich zawartość (prosty edytor). Znaczenie klawiszy określone jest w menu, które ukazuje się w dole ekranu.

– Można też pracować tak, jak bez programu Norton Commander, czyli pisząc wybrane polecenia po symbolu zgłoszenia systemu operacyjnego DOS.

Postać i zawartość okien ekranu można regulować, używając niektórych klawiszy literowych w połączeniu z Ctrl.

Po wywołaniu programu NC na ekranie monitora pojawiają się dwa podstawowe okna, których zawartość zależy od pliku NC.INI. Widać je wówczas, gdy na dysku nie ma pliku NC.INI lub jego treść pokrywa się z przyjętym standardem. W lewym oknie ukazuje się zawartość bieżącego katalogu na bieżącym dysku, w prawym – informacje o bieżącym dysku i katalogu oraz pamięci operacyjnej. Pierwsza pozycja w lewym oknie jest podświetlona. Poniżej okien jest widoczne zgłoszenie systemu operacyjnego i migający kursor. Oznacza to, że program jest w tym momencie gotowy do pracy. Można go wykorzystywać w dowolnym z omówionych wyżej trybów. Układ ekranu i jego zawartość można zmieniać. Na samym dole ekranu znajduje się menu opisujące klawisze funkcyjne od F1 do F10.

DZIAŁANIE W OBRĘBIE OKIEN

W lewym oknie ekranu ukazują się informacje dotyczące zawartości bieżącego katalogu na bieżącym dysku. Jeżeli występują tu podkatalogi, to ich nazwy są wyświetlone na początku i wyróżnione dużymi literami alfabetu. Dalej następują pisane małymi literami nazwy plików. Nazwy w obu grupach mogą być różnie uporządkowane. Najczęściej stosuje się układ alfabetyczny. Program NC wyświetla wszystkie pliki, także te ukryte, pomijane przez polecenie DIR systemu operacyjnego DOS. Są one umieszczane między nazwami katalogów, a alfabetyczną listą plików i oznaczane specjalnym symbolem.

Poszczególne nazwy (w obrębie okna) można wybierać za pomocą klawiszy oznaczonych strzałkami. Naciśnięcie klawisza ze strzałką w dół powoduje podświetlenie następnej pozycji w oknie, a za strzałką w górę – pozycji poprzedniej. Po naciśnięciu klawisza Enter wykonuje się określone działanie w odniesieniu do podświetlonej pozycji. Zależy ono od tego, czym jest wybrana pozycja. I tak:
– jeżeli jest podświetlona nazwa katalogu, to następuje przejście do tego katalogu; w oknie pojawia się jego zawartość, a podświetlona jest jego pierwsza pozycja, tzn. odwołanie do poprzedniego katalogu;
– jeżeli jest podświetlona nazwa pliku z rozszerzeniem COM, EXE lub BAT, to zostaje on wykonany zgodnie z zasadami wykonywania poleceń i plików wsadowych w systemie DOS;
– jeżeli jest podświetlona nazwa pliku z innym rozszerzeniem, to nic się nie dzieje lub jest wykonywane działanie opisane w pliku NC.EXT .
Przeglądanie zawartości poszczególnych katalogów znajdujących się na dysku jest najważniejszą funkcją programu. W przypadku, gdy katalog zawiera więcej plików niż może się zmieścić w oknie, jego zawartość można przeglądać za pomocą klawiszy: PgUp – strona do góry, PgDn – strona w dół, Home – początek katalogu, End – koniec katalogu.

Naciskając klawisz Alt i odpowiedni klawisz literowy, można bezpośrednio przejść do pliku o nazwie rozpoczynającej się od wybranej litery alfabetu.

Naciśnięcie Enter przy podświetleniu pliku powoduje wykonanie odpowiedniego działania. W przypadku plików z rozszerzeniami: COM, EXE i BAT jest ono standardowe. Jeśli chodzi o inne, użytkownik może dowolnie wprowadzać opisy wybranych działań do pliku NC.EXT. Przedstawiony sposób inicjowania działań nie pozwala jednak na umieszczenie dodatkowych parametrów w wierszu poleceń, bowiem dane działanie zostaje wykonane natychmiast. Jeżeli są potrzebne jakieś parametry, to zamiast Enter można użyć kombinacji klawiszy Ctrl-J. Powoduje to przeniesienie nazwy podświetlonego pliku do wiersza poleceń i daje możliwość dopisania dowolnych parametrów. Działanie inicjuje się klawiszem Enter.

Prawe okno ma znaczenie jedynie informacyjne. Podaje dane dotyczące miejsca zajętego na bieżącym dysku, pamięci operacyjnej oraz określa obszar zajmowany przez bieżący katalog. W dolnej części okna znajdują się trzy wiersze po 36 znaków, w których są wyświetlane informacje zapisane przez użytkownika w pliku DIRINFO, na bieżącym dysku, w bieżącym katalogu. Jeżeli tego pliku nie ma – na ekranie ukazuje się odpowiedni komunikat.

Zawartość drugiego okna można zmieniać, zapisując w nim dane o plikach znajdujących się na innym dysku lub w innym katalogu. Można też zmieniać postać przedstawionych w oknach informacji o katalogu i sposób ich uporządkowania.

WYKORZYSTANIE KLAWISZY FUNKCYJNYCH

Standardowe znaczenie klawiszy funkcyjnych.

Na dole ekranu ukazuje się menu określające działanie klawiszy od F1 do F10. Ich funkcje można podzielić na trzy grupy:
1. F1, F2, F9 i F10 – są związane z działaniem programu Norton Commander.
2. F3 i F4 – umożliwiają śledzenie zawartości plików i wprowadzanie do nich zmian (edytor).
3. F5, F6, F7 i F8 – pozwalają na łatwe wykonanie kilku podstawowych poleceń systemu DOS.
Dodatkowo można korzystać z szarych klawiszy + i – znajdujących się z prawej strony klawiatury oraz z umieszczonego na dole klawisza Ins. Jednoczesne naciśnięcie niektórych klawiszy z Shift powoduje wykonanie odpowiednio zmodyfikowanych działań. W razie pomyłki rozpoczęte działanie można skasować, używając klawisza Esc.
F1 – Help (Klawisz wywołuje pomoc. W pomocy można znaleźć wskazówki dotyczące korzystania z poszczególnych poleceń.)
F2 – Menu (wywołanie menu użytkownika.)
F3 – View – dot. tylko plików (Podgląd pliku. Stosując tę funkcję nie można wprowadzać zmian w pliku.)
F4 – Edit – dot. tylko plików (edycja pliku.)
F5 – Copy (kopiowanie katalogów i plików.)
F6 – RenMov (zmiana nazwy i/lub przenoszenie plików i katalogów.)
F8 – Delete (kasowanie katalogów i plików.)
F9 – Setup (ustalanie zawartości okien.)
F10 – Quit (zakończenie pracy NC, zakończenie edycji pliku.)
Szary klawisz + (wybór grupy plików)
Szary klawisz – (anulowanie wyboru grupy plików)
Ins (wybranie pojedynczego pliku)
Znaczenie klawiszy funkcyjnych używanych z klawiszem Alt
Alt + F1 – wybór stacji dysków w lewym oknie,
Alt + F2 – wybór stacji dysków w prawym oknie,
Alt + F3 – podgląd podświetlonego pliku bez pośrednictwa filtrów,
Alt + F4 – wywołanie edytora Nortona Commandera,
Alt + F5 – kompresja (pakowanie) plików,
Alt + F6 – dekompresja (rozpakowanie) plików,
Alt + F7 – wyszukiwanie plików,
Alt + F8 – możliwość przywołania jednej z 16 ostatnio wydanych poleceń w linii DOS.,
Alt + F9 – zmiana trybu rozdzielczości monitora na EGA.,
Alt + F10 – przedstawienie drzewa katalogów,
Znaczenie klawiszy funkcyjnych używanych z klawiszem Ctrl
Ctrl + F1 – wyłączanie/włączanie lewego okna.,
Ctrl + F2 – wyłączanie/włączanie prawego okna,
Ctrl + F3 – sortowanie katalogów i plików wg kolejności alfabetycznej nazw,
Ctrl + F4 – sortowanie katalogów i plików wg kolejności alfabetycznej rozszerzeń,
Ctrl + F5 – sortowanie katalogów i plików wg czasu utworzenia,
Ctrl + F6 – sortowanie plików wg rozmiaru,
Ctrl + F7 – wyświetlanie zawartości plików w formie nieposortowanej,
Ctrl + F8 – synchronizacja,
Ctrl + F9 – wydruk podświetlonego pliku,
Ctrl + F10 – rozbijanie plików na mniejsze.
Znaczenie klawiszy funkcyjnych używanych z klawiszem Shift
Shift + F1 – uruchomienie opcji umożliwiającej czyszczenie dysku komputera z plików określonego typu,
Shift + F2 – uruchomienie modułu narzędzi umożliwiających pracę w sieci komputerowej,
Shift + F3 – podgląd pliku, którego nazwę należy podać,
Shift + F4 – edycja istniejącego lub utworzenie nowego pliku, którego nazwę należy podać,
Shift + F5 – specyfikacja plików, przeznaczonych do kopiowania,
Shift + F6 – specyfikacja plików, przeznaczonych do zmiany nazwy lub przeniesienia,
Shift + F7 – utworzenie nowego katalogu,
Shift + F8 – specyfikacja plików, przeznaczonych do usunięcia,
Shift + F9 – zapamiętanie aktualnej konfiguracji programu,
Shift + F10 – uaktywnienie ostatnio używanej opcji w menu.
Sterowanie oknami za pomocą Ctrl
Okna zasłaniają część informacji, które były wcześniej wyświetlone na ekranie. Z tego względu może pojawić się konieczność czasowego usunięcia ich z ekranu. Istnieje możliwość szybszego niż za pomocą funkcji F9, wyprowadzania na ekran monitora informacji o stanie dysku. Można także usuwać dolne menu. Dostępne są następujące funkcje, wywoływane po naciśnięciu Ctrl wraz z jednym z klawiszy literowych:
Ctrl + U – zamiana okien miejscami,
Ctrl + L – wyświetlanie informacji o dysku i katalogu,
Ctrl + Z – wyświetlenie informacji o podświetlonym katalogu lub pliku i podzielenie go na dyskietki,
Ctrl + Q – podgląd podświetlonego pliku w oknie lub informacja o katalogu,
Ctrl + O – wyłączanie/włączanie obydwu okien,
Ctrl + P – usunięcie prawego okna z ekranu,
Ctrl + B – wyświetlenie lub usunięcie menu dotyczącego klawiszy funkcyjnych,
Ctrl + R – odnowienie informacji o bieżącym katalogu,
Ctrl + I – przejście pomiędzy lewym a prawym oknem.

BEZPOŚREDNIA PRACA W SYSTEMIE DOS

Pod oknami wyświetlanymi przez program NC widać zgłoszenie systemu operacyjnego DOS i migający kursor. Naciśnięcie dowolnych klawiszy znakowych powoduje pojawienie się tekstu pisanego przy znaku zgłoszenia systemu operacyjnego. Po naciśnięciu Enter rozpocznie się zwykłe działanie systemu DOS, czyli próba interpretacji podanego polecenia i wykonanie go, gdy okaże się to możliwe. W ten sposób można korzystać ze zwykłych poleceń systemu DOS, bądź z wybranych programów usługowych. Trzeba jednak pamiętać, że Norton Commander zajmuje określoną część pamięci operacyjnej, a zatem o tyle mniej miejsca pozostaje dla innych programów.
Polecenia są zapamiętywane w buforze poleceń. Wcześniejsze z nich można przywołać, korzystając z klawiszy Ctrl-E i Ctrl-W, pozwalających przeglądać bufor w dwóch kierunkach (ostatnie polecenie lub dawno używane). Gdy okna są wyłączone (Ctrl-O), można także przeglądać bufor poleceń. Korzysta się wtedy z klawiszy ze strzałkami. Działanie, w tym przypadku jest takie same jak w buforze poleceń zakładanym w systemie DOS poleceniem DOSEDIT.

W krótkim czasie Norton Commander stał się jednym z najpopularniejszych programów w swojej klasie i wzorem do naśladowania dla konkurencji. Jednym z klonów Commandera był polski Foltyn Commander. Na Commanderze wzorowany jest również linuksowy Midnight Commander i przeznaczony dla Windows Total Commander.

Sam Norton Commander rozwijał się dalej i wraz z rozwojem systemów rodziny Windows wydano jego wersje 5.5 dla DOS i 2.01 dla Windows w pełni wykorzystującą możliwości tych systemów. Program obsługuje długie nazwy plików i umożliwia między innymi podgląd zawartości plików w najpopularniejszych formatach (Microsoft Office i in.), archiwizowanie dokumentów do formatu zip i inne.
Obecnie program jest własnością firmy Symantec Corporation.

BIBLIOGRAFIA

1. Kustra P., Norton Commander 4.0 wiecznie młody, Wrocław 1993.
2. Płoszajski G., Elementy informatyki: użytkowanie komputera, Warszawa 1998.
3. Reinisch L., Norton 4.0 Commander bez tajemnic, Warszawa 1993.
4. Sikorski W., Programy użytkowe Nortona, Warszawa 1989.
5. Sławik M., Elementy informatyki dla szkół średnich, Katowice 2000.
6. Urbański A., Norton Commander 4.0, Warszawa 1993.
7. Zapart W., Norton Commander wersja 3.00, Warszawa 1993.

Strony WWW
1. http://dariuszpod.republika.pl/msdos/nakladki/nc.html, stan z dnia 16.03.2006.
2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Norton_Commander, stan z dnia 16.03.2006.
3. http://robski.klub.chip.pl/?do=1006#lnk0, stan z dnia 16.03.2006.