Kość słoniowa była cennym tworzywem dla artystów już w epoce kamienia. Wykonywano z niej wówczas płytki do rysunków oraz figurki. Rzeźbiono też z kości słoniowej w Egipcie, Mezopotamii i Palestynie. Płytkami z kości wykładano meble i ściany sufitów w starożytnych pałacach. Najpiękniejsze rzeźby Fidiasza powstały z połączenia złota z kością słoniową. Wisiorki i breloczki oraz małe figurki z kości słoniowej kojarzono dawniej z seksualnością. Noszono więc przy sobie małe kościane fallusy, które miały zapewnić mężczyznom stałą seksualną gotowość oraz chronić męskie przyrodzenie przed złym urokiem. Komponowano też erotyczne scenki z małych figurek, przedstawiających nagie nimfy, najady, pasterki, boginie itp. Szczególną grupę rzeźb z kości słoniowej tworzyły tzw. dyptyki konsularne i cesarskie. Były to połączone zawiasami tabliczki, na których rzeźbiono podobiznę władcy i rozsyłano znajomym oraz przyjaciołom. Inne dyptyki, używane przez zwykłych obywateli, używane były jako notatniki. Istniały też dyptyki religijne, na których postać Chrystusa otaczały sceny z Ewangelii.
W Bizancjum od IX wieku tworzono piękne religijne wyroby z kości. Szczególną urodą odznaczały się przenośne ikony. Jednym z najsłynniejszych zabytków z kości słoniowej jest tron bizantyjskiego cesarza Maksymiliana, przechowywany obecnie w muzeum arcybiskupim w Rawennie. Z kości słoniowej wykonywano też przedmioty codziennego użytku oraz meble. W średniowieczu popularne były tzw. olifanty, czyli oprawione w srebro i złoto, pokryte zdobnymi reliefami, rogi myśliwskie lub wojenne. Przywożono je z Bizancjum jako zdobycz wojenną. Miał swój słynny róg hrabia Rolland, waleczny rycerz Karola Wielkiego. Na dworze króla Artura za pomocą rogu wzywano słynnego czarnoksiężnika Merlina. Za złą wróżbę uważano zgubienie rogu na polowaniu lub w bitwie. Najpiękniejsze figurki z kości słoniowej wykonywali Chińczycy. Razem z jedwabiem i porcelaną wędrowały chińskie precjoza szlakami handlowymi całej Europy i Azji. Natomiast koronkowe puzderka i szkatułki najpiękniej rzeźbili muzułmanie. W XIII wieku w Paryżu wykonywano słynne relikwiarze, szachy i figurki Madonny. W Wenecji panowała moda na rzeźby o charakterze religijnym oraz krucyfiksy. Kość słoniową wykorzystywano także do tworzenia wachlarzy. Te najkosztowniejsze oprawiano w złoto i zdobiono drogimi kamieniami.
W czasach nowożytnych najgładsze płytki z kości słoniowej służyły malarzom miniatur. Od XVII wieku cieniutkim pędzelkiem borsuczym, pracochłonną techniką punktowania, malowali oni wizerunki pięknych kobiet, władców oraz znanych osobistości. Miniatury te noszono w medalionach, broszach, bransoletach, i pierścionkach. Wprawiano je do złoconych puzderek i tabakierek, którymi później obdarowywano znajomych. Piękne panie obdarowywały miniaturowymi portrecikami swych adoratorów. Z czasem, poprzez zastosowanie farb gwaszowych i akwarel, miniaturowe portreciki stawały się coraz barwniejsze. W naszym kraju miniatury malowała między innymi córka Marcello Bacciarelliego, Anna. Miniatury z kości słoniowej są dziś ozdobą licznych muzeów. W Polsce znane są kolekcje Muzeum Narodowego, Wilanowa, zbiorów Ossolineum i rodu Czartoryskich. W okresie baroku płytek z kości słoniowej używano do zdobienia cennych mebli oraz tworzenia jubilerskich kompozycji, służących jako ozdoby stołów biesiadnych. Rzeźby z kości słoniowej ustawiano też na konsolach oraz specjalnych szafkach.
Współcześnie kość słoniowa jest tradycyjnym materiałem dla artystów z Indii, Tajlandii i Laosu. Centrum światowego handlu wyrobami z kości jest Hongkong oraz Chiny. Na aukcjach można dziś kupić i sprzedać jedynie wyroby z kości pochodzące sprzed 1975 roku. Jest to efekt wprowadzonego w 1989 roku, w ramach ochrony dzikich zwierząt przed wyginięciem, ogólnoświatowego embarga. Jednak pomimo objęcia słoni ochroną, nielegalne polowania na te zwierzęta nadal trwają, a kość słoniowa osiąga na światowych rynkach wysokie ceny.
Żródło: B. Krzywobłocka, R. Krzywobłocka, Tajemnice klejnotów. Warszawa 1983.
Dodaj komentarz