Witam ponownie , w pierwszym artykule dotyczącym serii Atari ST/TT/Falcon opisałem wszystkie dostępne modele komputerów Atari 16/32 bitowe. Teraz każdy nowy właściciel takiego komputera w Polsce stanie przed dylematem pisanie w naszym ojczystym języku. Tym artykułem chciałbym każdemu takiemu użytkownikowi szybko i bez większych problemów przejść ten etap konfiguracji komputera. Problem instalacji polskich znaków na komputery 16/32 bity objawił się natychmiast wraz z pojawieniem po raz pierwszy komputerów serii ST czyli w 1985 r. W chwili obecnej w Internecie można znaleźć wiele rozwiązań, nakładek na system w postaci akcesoriów np. „Mikolaj Rej Instalator” i itp. Ja używam już od wielu lat niezależnie na wszystkich komputerach czyli Atari STE, Atari TT, Falcon 030 oraz na klonach programu o nazwie „Polskie Znaki” wersja 3.02 autorstwa Michała Kowalskiego.
W artykule tym chciałem dokładnie opisać instalację polskich znaków w systemie TOS, MiNT, Magic oraz GENEVA i używania ich w podstawowych aplikacjach czyli w edytorach tekstów takich np. takich jak QED lub innych podobnych korzystających tylko i wyłącznie z czcionek systemowych, kończąc na bardziej zaawansowanych edytorach np. Papyrus korzystającego z czcionek wektorowych *.SPD lub windowsowych *.TTF, no i na koniec opis instalacji dla flagowego programu do składu tekstu (Desktop Publishing – DTP) czyli Calamus, który to przede wszystkim korzysta z własnych czcionek wektorowych *.CFN.
Rozwiązanie problemu instalacji polskich znaków zacznę od systemu TOS.
Do katalogu AUTO kopiujemy plik POL_FONT.PRG oraz do katalogu w którym trzymamy pliki *.CPX (najczęściej jest to C:\CPX\) panelu kontrolnego (XCONTROL.ACC, ZCONTROL.ACC lub COPS.ACC) odpowiedni plik o nazwie POL_FONT.CPX.
W ten oto sposób bardzo szybko możemy uzyskać polskie litery na ekranie komputera przy wykorzystaniu czcionek systemowych w TOS-ie. Jeżeli jednak np. przy wciśnięciu klawisza ALT + A nie pojawia się litera „ą” należy sprawdzić ustawienia w panelu kontrolnym, prawidłowe ustawienia są pokazane na rys. 1., powinno być wybrana opcja „Atari” oraz „polskie” wraz z odpowiednią kombinacją klawiszy ALT, CONTROL lub klawisz „deadkey” i po restarcie komputera będziemy możliwość pisania z polskimi znakami.
Bardziej zaawansowany użytkownik wie jednak, że sposobów kodowania polskich znaków jest kilkanaście w zależności od komputera, systemu operacyjnego i itp., co będzie bardziej przydatne dla użytkowników chcących przenosić swoje teksty na inne platformy sprzętowe, systemy.
Najlepszym takim programem w mojej ocenie, który nam to umożliwia jest właśnie wspomniany powyżej „Polskie Znaki” i postępujemy tak samo jak opisałem powyżej i otwieramy „Polskie fonty”, w którym to wybieramy sposób kodowania polskich znaków.
W zakładce „Standard PL znaków” mamy do wyboru kilka opcji:
Atari,
Latin-2,
Mazovia,
Windows,
inny.
Dla użytkowników bardziej zaawansowanych pragnących kodować polskie znaki w innym standardzie np. Windows” lub np. tutaj nie wymieniony wybieramy opcję „inny” (patrz rys. 2)
Ponadto w zakładce „Klawiatura” sprawdzamy ustawienia odpowiednio litery „Ą” z „A”, „ż” z klawiszem „z”, „ź” z klawiszem „x” itp. (Rys. nr 3).
Ostatnią rzeczą jaką należy wykonać to ustawienie w zakładce „Standard” standardu kodowania polskich znaków w trybie szesnastkowym. W moim przypadku używam do tego kodowania ISO 8859-2. Szczegóły sposobu ich kodowania można znaleźć w Internecie na stronie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kodowanie_polskich znaków.
Dokładnie się przyglądając widzimy, że w przypadku kodowania ISO-8859-2 polską literę „Ą” uzyskujemy dziesiętnie jako 161 co odpowiada $A1 w trybie szesnastkowym i itp. dla pozostałych polskich znaków (Rys. nr 4). Na tym kończy się odpowiednie ustawienia w programie „Polskie znaki”.
Wszystko to co napisałem powyżej w prosty sposób załatwia rozwiązanie polskich znaków, jednak w dalszej części chciałbym pójść dalej i mam nadzieję nadal w dość prosty i przejrzysty sposób wyjaśnić, jeśli będziemy chcieli zastosować i pisać po polsku nie tylko w samym systemie operacyjnym ale już przy zastosowaniu bardziej profesjonalnego oprogramowani jakie jest dostępne na Atari. Mowa tutaj np. przy wykorzystaniu edytorów tekstu wykorzystujących czcionki wektorowe np. Papyrus i itp. W tym celu należy w pierwszej kolejności zastosować nakładkę na system, która to umożliwia a jest nim NVDI od wersji 2.5 wzwyż. Przy czym każdy użytkownik komputera Atari ST/STE z małą ilością pamięci operacyjnej powinien pamiętać, że im wyższa wersja tym program ten zabiera więcej pamięci, co w przypadku użytkowników dysponujących np. pamięcią 4MB ma istotne znaczenie.
Należy tutaj dodać, że NVDI „New VDI”, to programowy sterownik ekranowy (oraz innych urządzeń) zwiększający prędkość działania i możliwości standardowego sterownika zawartego w ROMie komputera. Odczuwalnie zwiększa szybkość operacji graficznych i możliwości systemu. Oprócz poprawy działania funkcji działania ekranu pozwala na zainstalowanie w systemie nowych czcionek (w tym także, od wersji 3.0, wektorowych, tj. Speedo i TrueType), sterowników drukarek, ploterów itp. Można stwierdzić że jest to program niezbędny do pracy pod systemami opartymi na TOSie i kompatybilnych (Magic, MINT). Oprócz wspomnianych wyżej nowinek, które otrzymujemy po zainstalowaniu dostajemy możliwość podmiany i używania w TOSie innego zestawu czcionek systemowych (rastrowych, pliki z rozszerzeniem *.FNT), które to wpisujemy, edytując plik o nazwie ASSIGN.SYS znajdujący się bezpośrednio na dysku C:\ wpisujemy odpowiednie nazwy czcionek dla różnych rozdzielczości ekranu i ich wielkości np.
01p SCREEN.SYS
s SYSTEM8.FNT
s SYSTEM9.FNT
s SYSTEM10.FNT
s MONACO20.FNT
Oczywiście wyżej wspomniany czcionki czyli np. SYSTEM10.FNT i itd., muszą zawierać polskie znaki w standardzie ISO, ponadto muszą znajdować się w katalogu C:\GEMSYS\.
Myślę, że można je znaleźć bez większych problemów w Internecie ewentualnie samemu przygotować przy wykorzystaniu dowolnego edytora czcionek bitmapowych (rastrowych) np. FONTKIT4.PRG. Ja takie czcionki nabyłem razem z zakupem takiego programu na dyskietce do polskich znaków „Polskie znaki” w starszej wersji 1.21, gdzie miałem już odpowiednio przygotowane czcionki w standardzie ISO-8859-2 i nie tylko, jak choćby w standardzie ATARI-Calamus (AtariPL), potrzebnym przy prawidłowym instalowaniu polskich znaków przy wykorzystaniu programu Calamus. Ale dokładny opis jak należy to zrobić znajdzie się w dalszej części tego artykułu.
Takie skonfigurowanie polskich znaków będzie umożliwiało pisanie drogi użytkowniku polskich tekstów przy wykorzystaniu czcionek systemowych załadowanych w pliku ASSIGN.SYS, czyli pisanie przy wykorzystaniu edytorów tekstu korzystających z takich czcionek, czyli np. QED i itp.
Inaczej jest przy wykorzystaniu czcionek wektorowych czyli *.SPD albo *.TTF ładowanych do systemu przy pomocy programu NVDI, a wykorzystujących takie czcionki czyli np. edytor tekstu Papyrus. W takim wypadku musisz mieć odpowiednio skonfigurowaną mapę takich czcionek, jest to plik SPDCHAR.MAP. Który to trzeba odpowiednio skonfigurować, a można to zrobić przy pomocy programu CHARMAP5.APP, w tym także programie możesz w tym samym pliku (SPDCHAR.MAP) ustawić polskie czcionki dla czcionek wektorowych TRUETYPE czyli windowsowych *.TTF. Tak zrobioną mapę można wykorzystać np. we wspomnianym w Papyrusie i korzystać zarówno z czcionek *.SPD, a także z czcionek *.TTF. Przy jakichkolwiek kłopotach proszę o kontakt. Wyżej wspomniany program można bez najmniejszych kłopotów odnaleźć w chwili obecnej na wielu serwerach w Internecie.
Teraz przejdę do odpowiedniej konfiguracji czcionek aby móc pisać po polsku w programie Calamus. Dla każdego użytkownika tego programu jest rzeczą naturalną, że korzysta on z własnych czcionek wektorowych *.CFN, a czcionek takich jest ogromna ilość.
W tym wypadku sprawa jest o wiele prostsza i polega tylko na wybraniu prawidłowych opcji w nakładce „Polskie znaki”. W odpowiednim pliku CPX POL_FONT.CPX
w zakładce „Ustawienie” wybieramy Atari oraz polskie (patrz rys. 1) i tak zapisujemy ustawienia. Można też zmienić nazwę pliku PRG i CPX na inną np. POLFONT lub dowolną nazwę wg własnego uznania, co pozwoli przy odpowiednio skonfigurowanym programie podczas bootowania komputera np. (Xboot) wybierając odpowiednio konfigurację w zależności od potrzeb. Należy pamiętać, że jeżeli chce się także korzystać z polskich czcionek systemowych to należy zmienić ładowanie czcionek w pliku ASSIGN.SYS,
w którym to podaje się czcionki, mające odpowiednio ustawione polskie znaki przy wykorzystaniu kodowania Atari-Calamus, ja u siebie w Xboot wybieram także odpowiedni ASSIGN.SYS.
Na tym kończy się pierwszy etap konfiguracji polskich znaków w systemie TOS. W tej części mojego artykułu poświecę użytkownikom, systemu operacyjnego MiNT, systemu nadal rozwijanego, dla którego powstają wszelkiego rodzaju usprawnienia sterowniki i nie tylko, lecz bardziej wymagającego, mowa o większych wymaganiach pamięciowych, a skonfigurowanie go dla komputera z pamięcią 4MB to niezwykle trudne i skomplikowane zadanie nawet dla zaawansowanego użytkownika. System ten polecam dla użytkowników32-bitowych komputerów tj Atari TT/Falcon czy klonów jak Milan, Hades, Firebee, czy współczesnych emulatorów.
W przypadku MiNT-a jest to o wiele prostsze, a sama konfiguracja jest bardzo uproszczona wraz z łatwym sposobem przełączania pomiędzy dostępnymi zainstalowanymi kodowaniami polskich znaków.
W systemie MiNT w dystrybucji FreeMiNT-a, jeżeli dobrze pamiętam od 1.16.1, odpowiednia konfiguracja wymaga ustawień w pliku XAAES.CNF (jeśli korzysta się z tej nakładki na system FreeMiNT). W pliku XAAES.CNF znajdujemy taką linię:
„Switch keyboard tables”
w które to wpisuje nazwy zainstalowanych klawiatur
keyboards = <, calamus, british
jak dokładnie należy to zrobić jest opisane w samym pliku konfiguracyjnym XAAES.CNF w opisie przełączanie pomiędzy klawiaturami CALAMUS.TBL oraz BRITISH.TBL przy pomocy kombinacji klawiszy np. „ALT+CTRL+<” wspomniane pliki muszą znajdować się w katalogu np. C:\MINT\1-19-CUR\.
Ponadto należy pamiętać oczywiście o czcionkach *.FNT podobnie jak w przypadku TOS-a ustawionych w pliku ASSIGN.SYS.
Do edycji klawiatur służy program dołączony do dystrybucji FreeMiNTa o nazwie KEYEDIT.APP, a wszystko odbywa się w prosty i przejrzysty sposób (zrzut ekranu umieszczony poniżej). W polu „Character set” pokazuje nam się zainstalowana czcionka systemowa, w polu „Select layout” tak jak to pokazuje zrzut ekranu (Rys. 5) wybieramy Atari oraz klawiaturę jaką mamy podpiętą do komputera czyli UK, USA, FRANCE i itp., następnie wybierając małe i duże litery ALT, ALT+SHIFT ustawiamy poprzez odpowiednie wybieranie z pola „Character.set”. W ten sposób przygotowujemy sobie alternatywne kodowanie np. dla programu CALAMUS.TBL.
Na zakończenie tego artykułu ponownie wrócę do użytkowników mniej zasobnych. Oprócz MiNT-a w chwili obecnej istnieje jeszcze inne systemu operacyjne o charakterze wielowątkowości (przyp. red. możliwość uruchomienia kilku programów w tym samym momencie) mowa tutaj o systemie MagiC, bardzo szybkim i w swoim szczytowym okresie bardzo popularnym.
I już całkowicie na koniec, należy wspomnieć o systemie GENEVA, wzorowanym na MiNTcie a od stycznia br. dostępnym dla każdego użytkownika komputerów Atari ST. Jego nie zaprzeczalną cechą wyróżniająca się od pozostałych systemów wielozadaniowych myślę tutaj o MINTcie, MagiCu sa najmniejsze wymagania sprzętowe. Wraz z dedykowanym i napisanym przez tego samego autora pulpicie o nazwie NeoDesk po zainstalowaniu zajmuje razem w pamięci operacyjnej tylko ok. 600KB, co dla użytkowników komputerów ST/STE z maksymalną dostępna pamięcią np. 4MB stanowi ogromną zaletę przy okazji dostajemy system wielowątkowy.
W przypadku systemów operacyjnych MagiC czy GENEVA konfiguracja polskich znaków odbywa się w sposób identyczny jak w przypadku czystego systemu TOS. Należy w zależności od wybranego standardu kodowania odpalić program w katalogu AUTO oraz CPX czyli odpowiednio POL_FONT.PRG i POL_FONT.CPX, pamiętając o załadowaniu odpowiedniego pliku ASSIGN.SYS. W ten oto sposób uzyskujemy polskie znaki zarówno w systemie jak i z aplikacji korzystających z czcionek wektorowych np. PAPYRUS.
Podsumowując mam nadzieję, że poniższy tekst przyda się wielu użytkownikom komputerów 16 i 32 bitowych począwszy od 520 ST a skończywszy na klonach MILAN, HADES, FIREBEE i itp.
Wszelkie uwagi o niedoskonałościach poniższego artykułu proszę kierować do autora. W razie jakichkolwiek niejasności postaram się w rzetelny sposób rozwiązać każdy problem. W przypadku zainteresowania mogę w niedalekiej przyszłości opisać dokładną konfigurację przy wykorzystaniu czcionek wektorowych *.SPD oraz *.TTF, czyli opisać sposób odpowiedniego przygotowania mapy pliku SPDCHAR.MAP.
Piotr „Kroll” Mietniowski
Dodaj komentarz