RÓŻNICA MIĘDZY CODZIENNOŚCIĄ A ŚWIATEM PRZEŻYWANYM
Świat przeżywany, który w odróżnieniu od codzienności jest stanem rzeczy czysto fenomenologicznym, staje się dostępny (jak gdyby jako tło tego, co codzienne)w badaniu związku miedzy sensowną i świadomą cielesnością a jej redukcją. Można to wyjaśnić sięgając do kluczowych pojęć fenomenologicznej teorii społecznej (intersubiektywność, intencjonalność, redukcja i typika), jednocześnie wskazując na odpowiednie, znane socjologii codzienne stany rzeczy:
1) stosunek społeczny definiuje kompleksowy, normatywny, interpersonalny związek motywów i interesów, którego korelat w świecie przeżywanym określany jest jako intersubiektywność. Specyficzny wkład fenomenologii w społeczną teorię stosunków społecznych sprowadza się ostatecznie do poglądu Husserla, że Inny ma w świecie istot żywych prymat w konstytuowaniu wszelkiego sensu,
2) świadomość społeczna jako fakt z zakresu życia codziennego w świecie przeżywanym ma swój korelat w pojęciu intencjonalności. Husserlowi udaje się przezwyciężenie kartezjanizmu klasycznej teorii nauki właśnie dzięki odkryciu intencjonalnej struktury wszystkiego, co ma sens, tzn. tego, co jest zmysłowo-cieleśnie uświadomione. Analiza intencjonalna ujawnia tę strukturę w modi intencjonalności poznania, spojrzenia, ciała, języka, tego, co przestrzenne itd.,
3) sens społeczny przedmiotu intencji, na który ukierunkowane jest poznanie i zainteresowanie, staje się dostępny w swym dosłownym znaczeniu dopiero poprzez korelat w świecie przeżywanym, tzn. po dokonaniu redukcji. Świat przeżywany rozumiany jako „tło tego, co codzienne” staje się dostępny dzięki redukcji tego, co codzienne,
4) komunikacja jako stan rzeczy z zakresu życia codziennego ma swój korelatywny odpowiednik w pojęciu typiki świata istot żywych.
„CODZIENNOŚĆ” W RÓŻNYCH UJĘCIACH FENOMENOLOGICZNYCH (ścisłym i szerszym)
Stanowisko fenomenologiczne w ścisłym sensie, którego 4 niezbędnymi aspektami są: intersubiektywność, intencjonalność, redukcja i typika pochodzi od Husserla.
Stanowisko fenomenologiczne w sensie szerszym także wychodzi od Husserla, odrzuca jednak mniej lub bardziej zdecydowanie zarówno jego metodę, jak też jego koncepcję ufundowania świata przeżywanego.
WKŁAD SCHÜTZA DO SOCJOLOGII CODZIENNOŚCI
(na bazie 4 niezbędnych aspektów stanowiska fenomenologicznego „w węższym sensie”)
a) Stosunek społeczny a intersubiektywność.
Schütz uznaje temat intersubiektywności za „światowy”. Znaczy to, że w cofnięciu się do codziennych przeżyć Innego w świecie przeżywanym, wyniesionych z obfitującej w partnerską różnorodność „relacji – My”, tkwi wg. Schütza również możliwość fenomenologicznego zbadania problemu intersubiektywności. Fenomenologiczna teoria społeczna jest dla Schütza nauką o „fenomenach światowej intersubiektywności”, jej analizę „struktur świata przeżywanego” można interpretować jako ”ogólną socjologię codzienności”.
b) Świadomość a intencjonalność.
Schützowska analiza struktury sensu działania intencjonalnego w połączeniu z Husserlowskim przezwyciężeniem kartezjanizmu klasycznej teorii nauki mówi, iż każde uświadomione działanie zawierające sensy cielesne (czyn rzeczywisty) zakłada zarazem w swym ukierunkowaniu na cel działania cel jako już osiągnięty. Pozorne sprzeczności tego „programu intencjonalnego” bada Schütz według struktur motywów, interesuje go czasowość owego programu, alternatywny i projektowy charakter działań społecznych.
c) Struktura sensu a redukcja.
Według Schütza sens jest zasadniczo dostępny wyłącznie w refleksyjnym zwróceniu się ku minionym przeżyciom świadomości (związanym z działaniem lub zachowaniem). Każda analiza sensu staje się dla niego analizą specyficznego stylu poznawczego. Różnorodność sensów da się, zatem opisać wg. różnych stylów poznawczych: sfera sensu snu, którego styl poznawczy przyjmuje się śniąc, będzie różna od innych sfer sensu, na przykład fantazji lub gry. Obok tych różnorodnych sfer sensu istnieje wg. Schütza „świat teorii naukowej”, który w pewnych podstawowych zasadach organizacyjnych podobny jest i porównywalny do świata gry.
d) Komunikacja a typika.
Schütz twierdzi, że ludzie rodzą się w świecie, który jest już określony przez przekazywaną za pomocą języka potocznego typikę. Ludzkie działanie codzienne jest określane przeważnie nie przez to, z czym ma się do czynienia jako z czymś konkretnym i jedynym w swoim rodzaju, lecz przez mający swe korzenie we wcześniejszych doświadczeniach typ.
FENOMENOLOGICZNA TEORIA SPOŁECZNA CZY SOCJOLOGIA CODZIENNOŚCI?
Między fenomenologiczną teorią społeczną a socjologią codzienności zawiera się różnica istniejąca między światem przeżywanym a codziennością. Codzienność jest zawsze „już dana”, to znaczy jest światem ukonstytuowanym wcześniej w konstrukcjach społecznych (język, wiedza, struktura społeczna), który wyznacza specyficzne style przeżyciowego doświadczania codzienności. W tym sensie intersubiektywność jest właściwym dla świata przeżywanego faktem codzienności. Życie codzienne oznacza wspólne realizowanie przeżyciowych doświadczeń osób działających, które orientując się na siebie wzajemnie, muszą w typice codziennej dokonać konstruktywnego przejścia ze świata w jakiś sposób zastanego do swego własnego świata.
Dodaj komentarz